آسمان آبی
مقالات مرتبط
لذت پنهان از شکست دیگران: شادن فرویده چیست و چرا اتفاق میافتد؟
**شادن فرویده** یا به زبان سادهتر، لذت بردن از بدبیاری دیگران، احساسی است که شاید همه ما در مقاطعی از زندگی تجربه کرده باشیم. شاید دیدن زمین خوردن رقیب در یک مسابقه یا شنیدن خبر اخراج همکار حسادت برانگیزمان لبخندی ناخودآگاه بر لبانمان نشانده باشد. اما آیا تا به حال به ریشههای این حس و تاثیرات آن بر رفتار و روابطمان فکر کردهایم؟
در این مقاله به بررسی عمیق پدیده شادن فرویده، دلایل علمی و روانشناختی آن و تاثیر آن بر زندگی فردی و اجتماعیمان، به خصوص در عصر شبکههای اجتماعی، میپردازیم. همچنین به بررسی این موضوع میپردازیم که چه زمانی این حس به یک مشکل تبدیل میشود و چه راهکارهایی برای مدیریت آن وجود دارد.
شادن فرویده: لذتی پنهان در پسِ بدبیاری دیگران
شادن فرویده (Schadenfreude) کلمهای آلمانی است که از دو بخش “Schaden” به معنی آسیب و “Freude” به معنی شادی تشکیل شده است. این کلمه به طور خلاصه به معنای لذت بردن از بدشانتی و بدبیاری دیگران است.
این حس، یک احساس اولیه و ناخودآگاه در انسان است. به این معنا که اغلب بدون اینکه آگاهانه تصمیم به تجربه آن بگیریم، در مواجهه با شکست دیگران، نوعی لذت و رضایت درونی را تجربه میکنیم.
ریشههای شادن فرویده: از حسادت تا برتریجویی
روانشناسان دلایل متعددی را برای شادن فرویده مطرح میکنند، از جمله:
* **حس حسادت:** وقتی کسی در زمینه ای که برای ما مهم است موفق میشود، ممکن است حسادت در ما برانگیخته شود. در این صورت، شکست آن فرد میتواند به نوعی تسکین دهنده حسادت ما باشد.
* **احساس برتریجویی:** دیدن شکست دیگران میتواند به ما این حس را بدهد که از آنها بهتر هستیم و این موضوع میتواند به تقویت اعتماد به نفس ما کمک کند.
* **تایید هویت گروهی:** در مواردی که فرد به یک گروه خاص تعلق دارد (مانند یک تیم ورزشی یا یک حزب سیاسی)، شکست گروه رقیب میتواند به تایید هویت گروهی و تقویت حس تعلق به آن گروه کمک کند.
مغز و شادن فرویده: فعال شدن سیستم پاداش
مطالعات عصب شناسی نشان میدهد که تجربه شادن فرویده با فعال شدن مناطقی از مغز که با سیستم پاداش در ارتباط هستند، همراه است. این مناطق در هنگام تجربه لذت و رضایت فعال میشوند و ترشح دوپامین را افزایش میدهند.
شادن فرویده در عصر شبکههای اجتماعی: مقایسه و رقابت بیرحمانه
شبکههای اجتماعی با ایجاد فضایی برای مقایسه دائم با دیگران، زمینه را برای تجربه شادن فرویده فراهم میکنند. دیدن تصاویر زندگی به ظاهر بی نقص دیگران میتواند حس حسادت و ناامیدی را در ما برانگیخته و در نتیجه، شکست و بدبیاری آنها برای ما لذت بخش باشد.
این موضوع به خصوص در مورد افرادی که اعتماد به نفس پایینی دارند، صدق میکند. آنها بیشتر وقت خود را صرف تماشای شکست دیگران میکنند تا احساس بهتری نسبت به خود داشته باشند.
همچنین، فضای مجازی و فاصلهای که بین کاربران وجود دارد، ابراز شادن فرویده را آسانتر میکند. افراد در پشت صفحه نمایش خود، احساس امنیت بیشتری برای بیان احساسات منفی خود دارند.
چه زمانی شادن فرویده به یک مشکل تبدیل میشود؟
در حالی که تجربه گاه به گاه شادن فرویده طبیعی است، اما اگر این حس به یک الگوی رفتاری مداوم تبدیل شود، میتواند مشکل ساز باشد.
* **کاهش همدلی:** لذت بردن مداوم از رنج دیگران میتواند منجر به کاهش همدلی و دلسوزی در فرد شود.
* **آسیب به روابط:** ابراز شادن فرویده میتواند به روابط فرد با دیگران آسیب برساند و منجر به انزوا و تنهایی او شود.
* **نشانهای از اختلالات شخصیتی:** در موارد شدید، شادن فرویده میتواند نشانهای از اختلالات شخصیتی مانند خودشیفتگی یا روانپریشی باشد.
چگونه شادن فرویده را مدیریت کنیم؟
* **آگاهی از احساسات:** اولین قدم برای مدیریت شادن فرویده، آگاهی از احساسات خود و شناسایی موقعیتهایی است که این حس در ما برانگیخته میشود.
* **تمرین همدلی:** سعی کنید خود را به جای دیگران بگذارید و دنیا را از دیدگاه آنها ببینید. این کار به شما کمک میکند تا با آنها همدلی کنید و لذت بردن از رنج آنها برایتان سختتر شود.
* **تمرکز بر موفقیتهای خود:** به جای مقایسه کردن خود با دیگران و تمرکز بر شکستهای آنها، بر موفقیتهای خود تمرکز کنید و برای دستیابی به اهدافتان تلاش کنید.
* **محدود کردن استفاده از شبکههای اجتماعی:** اگر احساس میکنید که شبکههای اجتماعی باعث برانگیخته شدن حس شادن فرویده در شما میشوند، سعی کنید استفاده از آنها را محدود کنید و به جای آن وقت خود را صرف فعالیتهای مثبت و سازنده کنید.
* **کمک گرفتن از متخصص:** اگر احساس میکنید که شادن فرویده به یک مشکل جدی در زندگی شما تبدیل شده است، دریغ نکنید و از یک متخصص سلامت روان کمک بگیرید.
شادن فرویده و فرهنگ: تاثیر ارزشها و باورها
تجربه شادن فرویده میتواند تحت تاثیر ارزشها و باورهای فرهنگی نیز باشد. در برخی فرهنگها، رقابت و موفقیت فردی بیشتر مورد تاکید است و در نتیجه، شادن فرویده نیز بیشتر پذیرفته شده است. در مقابل، در فرهنگهایی که بر همکاری و همدلی تاکید میشود، شادن فرویده کمتر مورد قبول است.
شادن فرویده در ادبیات و هنر
شادن فرویده موضوعی است که در طول تاریخ در آثار ادبی و هنری مختلف مورد توجه قرار گرفته است. از نمونههای بارز آن میتوان به نمایشنامه “مکبث” اثر شکسپیر اشاره کرد که در آن لیدی مکبث از سقوط و بدبختی دیگران لذت میبرد.
نتیجهگیری: شادن فرویده، جنبهای پیچیده از طبیعت انسان
شادن فرویده جنبهای پیچیده از طبیعت انسان است که ریشه در عوامل مختلفی دارد. در حالی که تجربه گاه به گاه این حس طبیعی است، اما افراط در آن میتواند مشکل ساز باشد. آگاهی از این حس و مدیریت آن میتواند به ما کمک کند تا روابط سالمتری با دیگران داشته باشیم و در جامعهای که بر همکاری و همدلی استوار است، زندگی کنیم.
راهکارهای عملی برای مقابله با شادن فرویده در زندگی روزمره
**شکرگزاری:** تمرکز بر جنبههای مثبت زندگی و شکرگزاری برای آنها میتواند به کاهش احساسات منفی مانند حسادت و در نتیجه، شادن فرویده کمک کند.
* **مهربانی با خود و دیگران:** با خود و دیگران با مهربانی رفتار کنید و سعی کنید در مواجهه با شکست و بدبیاری دیگران، به جای لذت بردن، با آنها همدلی کنید.
* **بخشش:** بخشش خود و دیگران میتواند به رهایی از احساسات منفی و ایجاد احساس آرامش و رضایت درونی کمک کند. با بخشیدن دیگران و رها کردن کینه و نفرت، فضای ذهنی خود را از افکار منفی پاک کرده و احتمال تجربه شادن فرویده را کاهش میدهید.
* **تمرکز بر رشد شخصی:** به جای مقایسه خود با دیگران، بر رشد و پیشرفت شخصی خود تمرکز کنید. اهداف واقعبینانه برای خود تعیین کرده و برای دستیابی به آنها تلاش کنید. با تمرکز بر مسیر رشد خود، کمتر درگیر مقایسه با دیگران و احساس شادن فرویده خواهید شد.
* **افزایش اعتماد به نفس:** اعتماد به نفس پایین میتواند یکی از دلایل تجربه شادن فرویده باشد. با تقویت اعتماد به نفس و باور به تواناییهای خود، کمتر نیاز به مقایسه خود با دیگران و لذت بردن از شکست آنها خواهید داشت.
شادن فرویده و اخلاق: مرز نازک بین احساس و رفتار
شادن فرویده به عنوان یک احساس، به خودی خود غیر اخلاقی نیست. اما زمانی که این احساس به رفتار تبدیل شود و منجر به آسیب رساندن به دیگران شود، میتواند غیر اخلاقی تلقی شود.
برای مثال، لذت بردن از شکست یک رقیب در یک مسابقه امری طبیعی است، اما اگر این لذت منجر به تمسخر و تحقیر آن فرد شود، رفتاری غیر اخلاقی محسوب میشود.
سخن آخر: شناخت و مدیریت شادن فرویده برای زندگی بهتر
شادن فرویده جزئی از طبیعت انسان است و همه ما در مقاطعی از زندگی آن را تجربه کردهایم. اما مهم است که این حس را بشناسیم و راهکارهایی برای مدیریت آن بیاموزیم. با شناخت ریشههای شادن فرویده و تمرین همدلی و مهربانی، میتوانیم از تبدیل شدن این حس به یک الگوی رفتاری مخرب جلوگیری کنیم و روابط سالمتر و مثبتتری با دیگران داشته باشیم.
در نهایت، هدف از شناخت و مدیریت شادن فرویده، نه سرکوب این احساس، بلکه کنترل و هدایت آن به سمتی است که به رشد و تکامل شخصی و اجتماعی ما کمک کند.
منابع مطالعه بیشتر:
* Smith, R. H. (2000). Schadenfreude and envy. Psychological Bulletin, 126(1), 135-154.
* Takahashi, H., Kato, M., Matsuura, M., Takahashi, H., Kato, M., Matsuura, M., Mobbs, D., Suhara, T., & Okubo, Y. (2009). When your gain is my pain and your pain is my gain: Neural correlates of envy and schadenfreude. Science, 323(5916), 937-939.
* Fiske, S. T. (2018). Envy up, scorn down: How status divides us. Russell Sage Foundation.
* Van Dijk, W. W., Ouwerkerk, J. W., Goslinga, S., & Nieweg, M. (2011). When people fall from grace: Reconsidering the role of envy in schadenfreude. Emotion, 11(6), 1562-1569.
پرسشهایی برای تامل:
* آخرین باری که شادن فرویده را تجربه کردید، چه موقع بود؟ چه عواملی باعث برانگیخته شدن این حس در شما شد؟
* چطور میتوان در جامعه به سمتی حرکت کرد که شادن فرویده کمتر تجربه شود و به جای آن همدلی و حمایت از یکدیگر بیشتر شود؟
* نقش رسانهها و شبکههای اجتماعی در ترویج یا مهار شادن فرویده چیست؟
* آیا شادن فرویده همیشه منفی است یا مواردی وجود دارد که میتواند جنبه مثبت داشته باشد؟
پیشنهاد فعالیت:
* یک هفته به احساسات خود توجه کنید و مواردی را که شادن فرویده را تجربه میکنید، یادداشت کنید. سپس سعی کنید ریشههای این احساس را در خود شناسایی کنید.
* با دوستان و آشنایان خود درباره شادن فرویده صحبت کنید و تجربیات خود را با آنها به اشتراک بگذارید. این کار میتواند به شما کمک کند تا دیدگاههای متفاوتی را درباره این موضوع بشنوید و درک بهتری از آن داشته باشید.
* کتابها و مقالاتی را که در زمینه شادن فرویده نوشته شده است، مطالعه کنید تا اطلاعات بیشتری درباره این موضوع کسب کنید.
با شناخت و مدیریت شادن فرویده، میتوانیم گامی به سوی ساختن جامعهای انسانیتر و همدلانهتر برداریم. جامعهای که در آن به جای لذت بردن از شکست دیگران، از موفقیت آنها شاد شویم و در کنار یکدیگر برای ساختن آیندهای بهتر تلاش کنیم.
